Corporate Amerika'da Benefitler'e Yazilma Zamani

Bu yaziyi yazmak icin biraz gec kaldim aslinda. Ekim-Aralik arasi Amerika'da eger bir corporate sirkette calisiyorsaniz gelecek sene icin, sirketin size maasinizin yaninda verecegi diger seylere uye olma zamanidir.

Saglik, dis, goz sigortasi yaninda yasam sigortasi, eczane ilac plani, kisa ve uzun donem sakatlik sigortasi, hukuksal konularda danismanlik alma, emeklilik planlari, cocuk bakimi ya da sorumlu oldugunuz birisine bakim gibi konularda kayit olunmasi gerekir.

Konu saglik sigortasi olunca ozellikle herkesin dikkat gostermesi gerekiyor ki, buradaki saglik sisteminde sigortanin ne kadar sart oldugunu anlatmak icin soyle diyeyim. Sadece bir doktor viziti 150$-200$ arasi. Eger sigortaniz varsa genellikle sadece co-pay denilen 20-30$lik ufak bir para odeyip vizit basina gerisini sigortaya havale ediyorsunuz. Tabii sigortaya katki payi buyuk oranda isverenden, kalani sizin bordronuzdan. Secilen sigorta turune (PPO, HMO) ve sirketin size onerdigi deduction tutarlarina gore belki harcamalarin ilk 500$ ya da 1000$'ini kendi cebinizden yapmaniz gerekebilir.

John Q diye guzel bir film izlemistim gectigimiz birkac yil once. Kendisinden habersiz sigorta plani PPO'dan HMO'ya gecince kalp rahatsizligi geciren 8 yasindaki ogluna bir donor'dan kalp bulmak icin ugras veren babanin hikayesi. Cunku yeni sigorta plani kalp bagisini kapsamiyor ve bu da cepten cikacak ton binlerce dolar demek o aile icin.

Bu ulkede hersey secimler uzerine dayaniyor. Secimlerinizi akillica yapabilmeniz icin de elinizde tahmin ve istatistikler olmasi lazim. Istatistikler gecen yillardaki harcamalariniz, tahminleriniz de bulundugunuz kosullara gore yapacaginiz harcamalara dayanir. Bu veriler isiginda isveren neyi oneriyorsa duruma uygun secim yapmak gerekir. Herkesin durumu kendine ozel.

Bu yilki kayitlar sirasinda gordum ki, sigara icmiyorsaniz indirim aliyorsunuz. Sigarayla savas konusunda Amerika cok basarili. Peki ya sismanlik icin?!? Vucut-agirlik indeks'i dedikleri BMI obezite sinirlarina giriyorsa sigorta sirketi sizi sakatlik icin sigortalamiyor. Bir nevi ceza oduyorsunuz obez oldugunuz icin.

Saglik harcamalarindaki artis yilda ortalama %8 kadar ve her yil bizim koydugumuz pay giderek artarken, odedigimiz co-pay'ler de artiyor. Email gruplarinda sik sik Amerika'da dogum konusu gundeme geliyor. Epiduralli normal dogumun 10-12bin, sezaryanin 18-20bin arasinda degistigi goz onunce tutulursa bu ulkede saglik sigortasina ne kadar ihtiyac oldugu asikar.

Sonra dis ucretleri. Bu konuda en pahali ulke Isvicre diye okumustum yillar once. Turkiye hala saglik harcamalari konusunda mutevazi kapsama giriyor. En kotu ihtimalle devlet ya da sigorta hastanesi kuyrugunda beklemeyi goze alip ya da bilemediniz doktorun muayenesine gidip 50-60$'a muayene olabilirsiniz. Gecen yil kirilan disime burada 450$ cikarilan fatura, Turkiye'de bana 70$'a maloldu. Birebir karsilastirmak cok dogru degil tabii. Karsiliginda alinan servis, hasta takibi, hasta haklari acisindan terazinin ne tarafa agir bastigini siz dusunun.

Goz sigortasi burada kapsami acisindan kontak lens ve goz muayenesi ile sinirli. Eger lasik gibi bir goz duzeltme ameliyati yaptirmak istiyorsaniz, sigortaniz oldugundan indirim sagliyor ama tek goz 700$'lar civarinda.

Yasam sigortasi (life insurance), kisa ve uzun donem sakatlik sigortalari da (short term disability ya da std, long term disability ya da ltd), sirketin anlasmali sigorta sirketlerinden alinirsa cok daha hesapli. Amerika finans dunyasininda sigorta sirketlerinin enstrumanlari ve urun cesitliligi dusunuldugunde disaridan bir yasam sigortasi yaptirmak gerekli olmakla birlikte oldukca pahali bir harcamadir da. Annelik izni ya da dogum izni (maternity leave) burada kisa donem sakatlik plani altinda 6 hafta ucretli (o da maasininizin %85'i) ve 6 hafta ucretsiz olmak uzere 12 hafta verilir. Veya aileden birisinin hastaligi durumunda bu 6 haftalik izni almak mumkundur. Is yerinde sakatlanma ve uzun sure isten uzak kalma durumlarinda eger sigortaniz varsa planiniza gore maasinizin %66'si eger yoksa %50'i odenir. Gene bu oranlar isverenin size onerdigi planlarla orantilidir.

Bir de bana burada ilk zamanlar komik gelen sayiyla ilac verme durumu var. Sigorta sirketlerinin baskisi mi, doktorlarin ilac kullanimina karsi olduklarindan midir bilmiyorum, eger 10 gunluk antibiyotik tedavisi alacaksaniz, size 10 gunluk ilac verilir. Asla fazla degil... Belki de bu yuzden her marketin ilac koridorlarinda, recetesiz alabileceginiz tonlarca ilac bulunur. Rx (prescription) denilen receteyle alinacak ilacalr ancak eczanelerde satilir. Buradaya da gene eczane planina veya dahil edilmisse saglik planina gore bir co-pay odemek gerekir.

Yurtdisindan ozellikle uzun sureli gelenler icin seyahat sigortasini hatirlatayim. TR'den de alinabilecek seyahat sigortalari mumkun ama web'den daha genis kapsamli ve ucuza alinabildigini gordum.

Aslinda yazilacak cok sey var bu konuda. Deduction, PPO, HMO gibi baslangicta anlamakta hayli zorlandigim, kapsamlarini ogrenmek icin bir hayli arastirma yaptigimdan simdi icim rahat, bundan sonraki secimleri daha bilincli yaptigimi dusunuyorum.