Amerikada Ilk Egitim, Okul Bolgeleri ve Ev Secimi Hakkinda “Bilir”likler

Bu sefer konuk yazarimiz Burak:

Cocuklardan birisi okul yasina yaklasmaya baslayinca dogal olarak icinde bulundugumuz ulkenin okul sistemini daha iyi anlamaya yonelik bir durtu olustu. Bu konudaki bazi bilgi, fikir ve verileri burada paylasmayi uygun gordum. Sadece Amerika’yi ilgilendiren bir konu oldugu icin bazi terimleri baska kaynaklarla kolay ve tutarli karsilastirma olmasi acisindan Turkcelestirilmeden kullanacagim. Turkiye egitim sistemi ile ilgili bilgilerimin ise 1980'lerden kalma oldugu da ifade edeyim. Bu yazidaki butun verilerde sadece bizim bulundugumuz Westchester, NY bolgesinden.

Amerikan egitim sisteminin genel calisma prensiplerine bu yazida detayli olarak deginmeyecegim. Bu konuda bircok kaynak var zaten. Ama genel hatlari ile universite oncesi egitim soyle ozetlenebilir: Okula baslama yasi eyaletten eyalete degisir. Bu New York’ta 5 yas. Liseye (High School) kadar olan egitim zorunludur. Ama evde cocugunuza bu egitimi kendinizin verme hakkiniz da vardir (home schooling). 1 yillik anaokulu (kindergarten) olarak basliyan egitim 5 yil ilkokul (Elementary School), 3 yil orta okul (Middle School) ve 4 yil lise (High School) olarak sonlanir. Bu temel egitim K-12 diye de adlandiriliyor. Okul oncesi bakim icin ozel yuvalar (Nursery Schools) da var ve 3 ayliktan itibaren bebekleri alip okul yasina kadar bakabiliyorlar. Bazi yuvalar Kindergarten hizmeti de sunuyorlar.

Egitim sisteminin onemli bir takim noktalari sunlardir:

• Amerikada ulusal olcude merkezilestirilmis bir egitim sistemi yoktur. Egitim olanaklari eyalet ve yerel yonetimler tarafindan saglanir. Federal yonetim bir miktar finansal yardim yapar ama gerek egitim politikasi olsun gerek donanimi ve lojistigi olsun okul sistemi cok buyuk olcude yerel yonetimler tarafindan karsilanmaktadir. Okul butcelerinin buyuk bir kismi direkt olarak o semtte oturanlarin okul vergilerinden olusur.




• Okullarin ogretim programi, butcesi, ogretmenleri ve butun kurallari tamamen okul yonetim kurulunun (School Board) elindedir. Bu kurul secimle gelir ve okul bolgesi (School District) icinde egitim konularinda en agirlikli kurumdur. Dolayisiyla okulun nasil bir performans gosterecegi tamamen yerel yoneticilerin elindedir. Bu nedenle okullar arasi performans cok buyuk degisiklik gosterir.




• Baslica secenekleriniz kamu (public) yada ozel (private) okuldur. Birkac degisik okul turu - charter, magnet, co-op school gibi - daha var ama ben basitlestiriyorum. Ozel (private) okullar kendi belirledikleri tarifeye gore yillik bir ucret alirlar. Bir ornek olmasi acisindan Westchester , NY bolgesinde iyi bir ozel okul yillik $35,000 civarindadir (ulke ortalamasi daha dusuk). Ote yandan kamu okullari odenen zorunlu yerel okul vergisi disinda ucret almazlar. Okul vergisi; cocugu olsun olmasin, okula gitsin gitmesin, o bolgede her ev sahibi tarafindan odenmek zorundadir. Bu vergiler her semte gore degisir, semt yonetimi tarafindan belirlenir ve evin degeri ile orantilidir. Gene Westchester, NY’da ortalama bir ev icin bu vergi semte gore yillik $5,000 ile $30,000 arasinda degisir. Bu vergi orani ile okullarin performansi arasinda direkt bir iliskiden soz etmek yanlis olmaz.




• Ucret farkliliklari bir tarafa, ozel okullar ile kamu okullari arasinda direkt bir secim yapmak zordur. Pek cok kamu okulundan iyi ozel okullar oldugu gibi, pek cok ozel okuldan iyi kamu okullarida vardir. Ulkenin en iyi kamu okullari, her yilki karsilastirmalarda ozel okullarin pek cogunu geride birakmaktadirlar. Kamu okullarinin ozgur calismayi daha cok destekledigi, ozel okullarin ise topladiklari paranin karsiligini gosterebilmek icin cocuklara daha yogun bire bir egitim sagladiklari soyleniyor. Ogretmen basina dusen ogrenci sayisinin onemi herkes tarafindan kabul edilmesine ragmen, ogrencilere cok fazla danismanlik verilmesinin yaraticiligi, ozgur dusunme yetenegini ve calisma hirsini ters yonde etkiledigi, bu yuzden kamu okullarinin daha iyi oldugu da ayri bir tez olarak one surulmektedir. Bu konuda onemli bir nokta herkes icin tek bir dogru cevabin olmadigidir. Her aile kulturel ortami, kisisel yetenekleri, beklentileri ve gelecek amaclari dogrultusunda kendi secimlerini yapmalidir. Bu konuda su makale faydali bilgiler veriyor.




• Genel olarak orta-ustu sosyo-ekonomik hayat standardina sahip aileler (upper-middle class) arasinda, iyi K-12 okul performansi Ivy-league universitelerine ilk adim olarak algilanmaktadir (ozellikle lise egitimi). Egitim kalitesinin otesinde iyi okul bolgelerinin sundugu guvenlik, sosyal imkanlar ve iletisim agi cocugun gelecekteki basarisinda pozitif etmenler olarak kabul edilmektedir ve universite girislerinde referans rolu oynamaktadir. Bu Turkiyede’ki Robert Koleji, Alman Lisesi, Uskudar Amerikan Lisesi gibi okularin sundugu imkanlarla benzerlik gosterir. Tabii sadece bu iyi okullardan mezun olanlarin iyi bir kariyer yapma ihtimalinin yuksek oldugunu gosterir, garanti etmez. Ayni sekilde her basarili insaninda iyi okullardan geldigi idda edilemez. Ama denemeye deger bir iliski oldugu da gozukmektedir.




• Bahsedilmesi gereken bir baska unsur da basarinin tanimidir. Bu yazida basari ekonomik veya sosyal statu acisindan degil cocugun entellektuel gelisimi ve yaratcilik kapasitesinin maksimize edilmesi olarak alinmistir. Dogustan gelen normal ustu yetenekler icin; okul da dahil olmak uzere cevresel etmenlerin zaten cok onemli olmadigi kanisindayim ama geri kalan insanlar icin cok iyi okullarinin sanat ve bilim alanlarinda insan potansiyelini tamamen kullanma, motive etme ve imkanlar sunma acisindan cok yuksek olcude basarili buldugumu da ifade etmek isterim. Bu yazida ana amac ailenin okul secimini, cocugun potansiyelini olabilecek en iyi sekilde degerlendirmek icin alabilecegi kararlardan biri olarak kabul etmesi durumunda, rasyonel olarak nasil yapabilecegi konusunu irdelemektir.

Amerika’daki okul sisteminin anlamin bir diger geregi de, buradaki yerel yonetim sistemini anlamaktir. Bu ulkedeki lokal yonetimin sahip oldugu yetki Turkiye gibi merkeziyetci ulkelerdekinden cok farkli. Federal yonetimin gunluk yasam icindeki etkisi cok az. Efektif olarak yonetim eyalet (state) seviyesinde basliyor. Her eyalet County’lerden olusuyor. County’ler orta caglarda kontlarin yonettigi toprak birimlerinden geliyor, Ingilizler tarafindan Amerika'ya tasinmis bir terim. NY'da 62 county var. Bazi county’lerin yonetimleri yok. Ornek olarak New York sehrindeki Manhattan, Brooklyn, Bronx, Staten Island ve Queens bolgeleri teknik olarak county olmalarina ragmen yonetimleri ortak bu yuzden county degil borough deniyor. (Her durumun istisnasi var.) County’ler ise city, town ve villagelardan olusuyor. Dikkat edilmesi gereken bir konu okul bolgelerinin (School District) birden cok town ve village’i kapsiyor olabilmesi. Ayrica post kodu (zip code) haritasi ile school district haritasi ortusmek zorunda degil. Yani bir zip kodu birden fazla okul bolgesini kapsiyabilir. Bu okul bolgesine gore ev ararken onemli. Ilgilendiginiz evin yerel okul yonetiminden okul bolgesini kontrol etmekte fayda var, sadece city/town adina veya zip koduna bakarak evin okul bolgesini farzetmek dogru degil. Ornek olarak Scarsdale sadece Westchester in degil ulusal capta en iyi okul bolgelerinden biri olarak kabul ediliyor ve 10583 posta koduna sahip. Ancak Westchester in en kotu okul bolgelerinden biri olan Yonkers a komsu. Aralarinda ki sinir bolgesine yakin pek cok ev 10583 posta kodu ve Scarsdale adresine sahip olmasina ragmen Yonkers okullarina baglilar. Dolayisiyla sadece adrese bakarak evlerin hangi okul bolgesine ait oldugu bulunamaz. Bu konuya biraz sonra deginecegiz.

Okul bolgelerinin adlarinda yer alan bazi terimlerinde onemi var:

• Unified School District: Elementary, middle ve high school’lari olan bolge.
• Central School District: Butun bolgenin yonetimi bir tek yonetim tarafindan yapiliyor.
• Free School District: Okula katilmak icin hicbir ucret odemek gerekmiyor. Bazilari ufak bir ucret aliyorlar.
• Union School District: Birden fazla bolgenin birlesmesi ile olusmus okul bolgesi.
• Joint School District: Birden fazla county'nin birlesmesinden olusmus okul bolgesi.

Okullarin nasil isletildigi yerel politakalarin en kritik noktalarindan biri. Okul isletmek sadece okullarda bitmiyor. Okul otobuslerinin isletilmesi, kampus guvenligi, kutuphaneler, cocuk parklari, okul cevresindeki trafigin duzenlenmesi, yesil alanlar gibi bircok faktor okullarin tercih edilmesinde etmen. Okullar iyi olunca ekonomik durumu daha iyi olanlar o bolgeye tasiniyor, daha yuksek vergi toplaniyor, ev fiyatlari artiyor, artan gelir duzeyi ile restoranlar, golf sahalari gibi daha cok is imkani aciliyor. Yani egitim ekonominin cok onemli bir parcasi haline geliyor.

Butun bunlar ne demek: Amerika’da cocugu okul cagina gelen aileler bu faktorleri gozden gecirip bir egitim stratejisi gelistirmek zorunda kalirlar. Cocugunuzun aldigi egitimin kalitesi otudugunuz semtin yonetimi ile cok yakindan ilgili olunca, cocugu okul cagina gelen insanlari genelde bir tasinma faliyeti kaplar. Hangi bolgenin okullarinin daha uygun oldugunu anlamak icin de okul performanslari raporlarina bakmak gereklidir.

Bu okul raporlari egitim bakanligi tarafindan yorum yapilmadan sadece data olarak her yil yayinlanmaktadir. Bu data islenmeden kamuya dagitildigi icin bazi sirketler bunu formatlayip, basitlestrip bazen ucret karsiliginda bazi web sitelerinde yayinlarlar. Bu sitelerden ucretsiz olanlara ornek www.greatschools.net ve http://www.localschooldirectory.com/ dir. Burada hemen onemli bir nokta belirtelim, eger en iyi okul bolgesi hangisi sorusuna basit bir yanit ariyorsaniz vazgecin. Bunun en onemli nedeni ise bu tip sorulara tek bir yanit oldugu bu kulturde zaten kabul goren bir tez olmamasi galiba. Bu da Amerikada bireysel yarginin (judgement) cok onemli kisisel bir hak kabul edilmesine ve subjektif yorum niteliginde olan fikirlerin evrensel gercekmis gibi sunulmasinin agresif bir tutum olarak gorulmesine dayaniyor. Tabii bir de boyle bir siralama yapip genis bir kitleye yayinladiginizda basiniza patlayabilecek yasal sorunlar da caydirici. Hele ozellikle basari kriterleri arasinda gelir, irk ve gocmen orani gibi etmenleri kullanmak, belirli guruplarin daha az zeki oldugunu kanitlamaya calistiginiz yonunde bazi suclamalari cekebilir ki, bu ulkede pek cok yayin ortami icin kabul edilebilir bir risk degil. Buna ragmen gene de bazi yayinlar arada sirada oluyor. Washington Post un bu konudaki fazla etliye sutluye dokunmayan bir raporunu yazinin sonunda verecegim.

Hal boyle olunca insanlarin onune megabytlarca data yigiliyor ve de top her zaman oldugu gibi tuketicinin ayagina atiliyor. Eger bu konuda zaten arastirmanizi yapmissaniz ve buna araba alirken harcadiginizdan daha fazla zaman ayirip daha fazla internet aramasi yapmissaniz durumunuz ortalaminin ustunde. Yapmamissaniz iste benim size onerilerim sunlar:

Birincisi on arastirmanizi yapin ve neyi niye istediginizi iyi belirleyin:

www.greatschools.net gibi yol gosterici bir siteleri once bir calisin temel bilginiz olsun. Asagidaki liste Weschecter county sindeki butun okul bolgelerini ve bunlarin yukarida bahsedilen sitedeki linkini veriyor:

1. Ardsley Ardsley Union Free School District
2. Armonk Byram Hills Central School District
3. Bedford Bedford Central School District
4. Briarcliff Manor Briarcliff Manor Union Free School District
5. Bronxville Bronxville Union Free School District
6. Chappaqua Chappaqua Central School District
7. Croton-on-Hudson Croton-Harmon Union Free School District
8. Dobbs Ferry Dobbs Ferry Union Free School District
9. Dobbs Ferry Greenburgh Eleven Union Free School District
10. Dobbs Ferry Greenburgh-North Castle Union Free School District
11. Eastchester Eastchester Union Free School District
12. Elmsford Elmsford Union Free School District
13. Harrison Harrison Central School District
14. Hartsdale Greenburgh Central School District
15. Hastings-on-Hudson Greenburgh-Graham Union Free School District
16. Hastings-on-Hudson Hastings-On-Hudson Union Free School District
17. Hawthorne Hawthorne-Cedar Knolls Union Free School District
18. Irvington Abbott Union Free School District
19. Irvington Irvington Union Free School District
20. Mamaroneck Mamaroneck Union Free School District
21. Mamaroneck Rye Neck Union Free School District
22. Montrose Hendrick Hudson Central School District
23. Mount Vernon Mount Vernon City School District
24. New Rochelle New Rochelle City School District
25. North Salem North Salem Central School District
26. Ossining Ossining Union Free School District
27. Peekskill Peekskill City School District
28. Pelham Pelham Union Free School District
29. Pleasantville Mount Pleasant-Cottage Union Free School District
30. Pleasantville Pleasantville Union Free School District
31. Port Chester Port Chester-Rye Union Free School District
32. Rye Rye City School District
33. Rye Brook Blind Brook-Rye Union Free School District
34. Scarsdale Edgemont Union Free School District
35. Scarsdale Scarsdale Union Free School District
36. Shrub Oak Lakeland Central School District
37. Sleepy Hollow Pocantico Hills Central School District
38. Sleepy Hollow and Tarrytown Union Free School District - Tarrytowns
39. Somers Somers Central School District
40. South Salem Katonah-Lewisboro Union Free School District
41. Thornwood Mount Pleasant Central School District
42. Tuckahoe Tuckahoe Union Free School District
43. Valhalla Mount Pleasant-Blythedale Union Free School District
44. Valhalla Valhalla Union Free School District
45. White Plains White Plains City School District
46. Yonkers Yonkers City School District
47. Yorktown Heights Yorktown Central School District

Ikincisi bolgenizi iyi taniyin:

Yasamak istediginiz County’leri ve bu County’lerin icindeki okul bolgelerini (school district) cikarin. Bu okul bolgelerinin hangi City, State, Town lari kapsadigini ve hangi Zip kodu alanlarini icerdigini bilmek ev ararken faydali olacaktir. Bu konudaki faydali linkler asagida verilmistir:

• County sinirlarini gormek icin: http://maps.huge.info/county.htm
• City/Town sinirlarini gormek icin: http://maps.huge.info/places.htm
• Zip code sinirlarini gormek icin: http://www.usnaviguide.com/zip.htm
• School District sinirlarini gormek icin: http://nces.ed.gov/surveys/sdds/map00.asp

Bu sonuncu link cok faydali ama teknolojisi biraz geri oldugu icin yavas calisiyor. Once ilk sayfadaki Amerka haritasindan eyaletinizi tiklayin sonra zoomlamak istediginiz yere tekrar tekrar tiklayin. Sayfanin solundaki opsiyonlari dogru secmeniz lazim ki sonunda size tam olarak okul bolge sinirlarini, sehirleri, okul bolgesi adini ve okullarin yerini harita uzerinde gostersin. (Resimdeki ornege bakin)

Buyuk resim icin tiklayin

Ben bizim butun county'nin her okul bolgesini bu sekilde bastirip haritalari yan yana ekleyerek cok detayli bir county okul bolgesi haritasi yaptim ve su anda ev ararken cok ise yariyor. Ozellikle sinir bolgelerindeki evleri cogunlukla hangi okul bolgesine ait oldugunu ilanlarda soylemiyorlar veya ev brosurlerine yalnis bilgi basabiliyorlar.

Ucuncusu kullandiginiz bilginin tam ve dogru oldugundan emin olun:

Kullandiginiz bilginin, tam, dogru ve guncel olmasina dikkat edin. En iyisi datayi kaynagindan ham alip kendinizin analizini yapmaniz. Butun okul istatistikleri schoolmatters sitesinde veriliyor. Bu site Bill Gates Foundation tarafindan sponsor edilen ve Egitim Bakanligi ile ortak bir proje sonucu ulkedeki her okul bolgesi icin cok detayli istatistigi kamuya sunan bir site. Ben NY eyaleti verilerine baktim. Her bir okul bolgesi icin 900’e (dokuz yuz) yakin kriter var. Bunlar, analitics, community demographics, school environment, student performance gibi kategorilerde. Bu dosyayi Excel gibi bir yazilim kullanip biraz daha anlasilir bir hale getirmek gerekiyor. NY bolgesi bilgisini Excel’e import ettim. 600,000 satira yakin bir spreadsheet olusuyor. Dolayisiyla Excel 2007 yi kullanmaniz lazim. Ayrica yeni Excel in kosullu formatlama ozellikleri mukemmel ve cok ise yariyor. Bu verilerle biraz ugrasip, onlarca sort, filter, lookup, average, sum, pivot table uyguladiktan sonra asagidaki tabloyu olusturdum.

Buyuk resim icin tiklayin

Bu tabloda her satir Westchester County’sindeki her bir okul bolgesini, her kolon ise benim 900 kriter arasindan sectigim 18 kriteri gosteriyor. Sayilar insan gozune bir anlam ifade etmedigi icin datayi kolon bazinda renk ile kodlandirdim. Sonuc olarak kirmizilar iyi, maviler kotu sarilar ise eh-iste kalitesini gosteriyor. Ilginc olan sonuc o ki, bir bakis ile de anlasilabilecegi uzere yuksek skor alan bolgeler hemen hemen her kategoride yuksek, dusuk skor alan bolgeler hemen hemen her kategoride dusuk. Ilginc olan cok degisik kategorideki kriterler gene de bir korelasyon icerisinde.

Benim bu calismada kullandigim degerler sunlar:

• RaMP Math Proficiency Total (%)
• RaMP Reading Proficiency Total (%)
• Postgrad Transition 4 Year College
• State Test Read Grade 1 Total Proficiency (%)
• State Test Math Grade 1 Total Proficiency (%)
• State Test Read Grade 2 Total Proficiency (%)
• State Test Math Grade 2 Total Proficiency (%)
• State Test Read Grade 3 Total Proficiency (%)
• State Test Math Grade 3 Total Proficiency (%)
• State Test Read Grade 4 Total Proficiency (%)
• State Test Math Grade 4 Total Proficiency (%)
• State Test Read Grade 5 Total Proficiency (%)
• State Test Math Grade 5 Total Proficiency (%)
• State Test Read Grade 6 Total Proficiency (%)
• State Test Math Grade 6 Total Proficiency (%)
• State Test Read Grade 7 Total Proficiency (%)
• State Test Math Grade 7 Total Proficiency (%)
• State Test Read Grade 8 Total Proficiency (%)
• State Test Math Grade 8 Total Proficiency (%)
• Household Characteristics - Adults with at Least a Bachelors Degree (% of Adult Population)
• Household Income Distribution - Household Income $150,000+ (% of Households)
• Enrollment White (% of Total Enrollment)

Son olarak toplam agirlikli skor yaratip bunlari siraya dizince, kendi kriterlerimle bir okul bolgesi siralamasi elde etmis oldum. Westchester County’si icin yukardaki tablonun sonucu asagidaki siralamadir:

Buyuk resim icin tiklayin

Liste iyide bunu biraz daha gorsel hale getirmek icin Westchester in en iyi ilk 10 okul bolgesini harita uzerinde isaretledigimizde bunlarin 3 bolgede kumelestikleri goze carpiyor. Asagidaki haritada kirmizi cizgi NY eyaletinin Westchester County sinirlarini, siyah cizgi ise asagi yukari bu 3 bolgenin yerini gosteriyor.

Buyuk resim icin tiklayin

Bu konuda populer medyada ender otoriter kaynaklardan birisi de Washington Post un “100 best high schools in US” dir. Buradan ilgili makale okunabilir. Benim cikardigim Westchester listesinde alan okullardan ilk 5'ini Washington Post listesinde ulkenin ilk 100 okulu icinde yer almasi kullandigim teknigin en azindan yanlis olmadigini gosteriyor.

Bu tip bir ufak calismanin en onemli faydasi gereksiz okul bolgesi tartismalarina bir son vermesi oluyor. Kendiniz icin onemli olan kriterlerle listenizi supheye veya tereddute yer birakmayacak sekilde olusturunca artik ev arama prosesinde bir sonraki adimlari rahatlikla atabilirsiniz.

Artik tam olarak hangi bolgede ev almak istediginizi bildiginize gore, simdi aradiginiz evin diger ozelliklerini listeleyin, fiyat araligi, oda sayisi, tipi ve yasi gibi kosullari realtor.com gibi sitelere arama kosulu olarak girip kayit edin.

Zillow gibi alternatif sitelerden takip etmeyi de unutmayin. Buna birde RSS feed kullanarak abone olursaniz uygun evlerin listesi her gun onunuze gelecektir. Geriye hafta sonu sabahtan cep telefonu, GPS ve kahvenizi alip yola dusmek kaliyor.

Bir sonraki yazida New Jersey nin Bergen County okul bolgeleri analizi ve bu okullarin Westchester okullari ile karsilastirilmasini verecegim.

Burak