Amerika-Turkiye Emeklilik Hatti (2)

YURTDISI BORCLANMASI

Amerika her yil kisilere, dogum gununden 2-3 ay oncesinde "Social Security Statements" adi altinda, yillara iliskin kazanclar, kac puan kazandiginiz (evet burada puan sistemi var, yaklasik 4000$'a 4 puan her yil ve en az 40 puan almaniz lazim emeklilik icin), sizin emeklilik durumunuz, sakatlanma halinde size ve ailenize olan odemeler vs. gibi bilgileri iceren dokumler gonderiyor. Kazanc Belgesi diye cevirebilecegimiz bu Earnings Statement'i (bazen Statement of Earnings diye de geciyor) alip, bagli oldugunuz konsolosluga nufus cuzdani, pasaport, eger esiniz icin de basvuracaksaniz evlilik cuzdani, 19$'lik money order'la basvuruyorsunuz.

Simdi ben bu borclanma durumunu Amerika icin yaziyorum ancak diger ulkelerde de benzer bir islem takibediliyordur sanirim.

Borclanma isleminde gun sayisi esas alindigindan Amerika'daki cagri merkezini (1-888-566 7656) aradim ve Earnings Statement'larda gun sayisi yazilmadigini, yil basina kazanc durumunun goruldugunu soyledim. Bana denilen Social Security'den detayli bir belge istememdi. Ama nereden isteyecegimi soylemediler. Social Security'nin https://s044a90.ssa.gov/apps6z/isss/main.html adresinden ilgili yerleri girdim, bakalim gelen belge gercekten gun sayisini gosterecek mi? Talep edildikten 4 hafta sonra elinizde olacagi soyleniyor. Konsolosluk; eger detayli gun sayisini gosteren kazanc belgesi varsa, is yerindeki bordro ya da calisilan surelere iliskin bir yaziya gerek yok dedi ama ihtiyaten hazirlamak lazim, cunku lazim oldugunu da duydum.

Bu borclanma durumu icin eskiden TR'ye donme sarti araniyordu, simdi yurtdisinda ikametiniz devam ederek, ister toptan, ister kismen borclanabilirsiniz. 2007 temmuzuna kadar gun basina borclanma miktari 3.5$ . 2007 temmuzundan itibaren bu borclanma miktari asgari ucretin %32'sine endekslendiginden 3.5$'dan borclanma miktari gunluk 6.24YTL yani kabaca 1$=1.4YTL hesabindan 4.45$'a cikacaktir. Temmuz 2007 itibariyle gunluk asgari ucret 19.5YTL olacak, gunluk 6.24YTL prim odemesi bunun %32'si alinarak bulundu. Yani biriken gunler basina, temmuzdan itibaren yaklasik 1$ daha fazla odenecek. Tabii dolardaki dalgalanmalara bagli olarak bu miktar degisecektir !!

Konsolosluk sizin Earning Statement'inizi onaylayip bir hizmet takvimi cikartacak. Biz henuz o asamaya gelmedigimizden neyle karsilasacagimizi bilmiyoruz. Alinan bu belgeler ile TR'de ilgili SSK mudurlugune basvurada bulunulmasi gerekiyor. Son calisilan kurumun bagli oldugu yere gitmek lazim herhalde ve bunu TR'de birisinin sizin adiniza yurutmesi icin de galiba en iyi yol, buradan birisine vekalet vermek.

TR'deki SSK kurumuz size borclanilacak sure icin bir hesap cikaracak ve ona tekabul eden rakami, gunun kurunundan 3.5$'la carpip YTL olarak odeyeceksiniz.

Tamam artik iciniz rahat, burada calisilan surelerin primleri odendi. Simdi burada bir soru aklima geliyor benim. Arada borclanmayi istemeyip, emeklilik yasinda borclanmayi tercih ettiniz. Bu da olasi bir secim. Gerci borclanma miktari yillarla beraber hep artis gosteriyor. 2000 yilinda gun basina 2$'di mesela. Daha da onceki yillarda 1$'di. Ama gorunen trend bu miktarin artiyor oldugu. Ustelik asgari ucrete de dayandirildigindan… Dolardaki artis bu miktari YTL odemesi olarak dusurecektir -her ne kadar dolar, tum dunyada dusuk seviyede olsa da bugunlerde ama uzun vadede ne getirir bilemem-.

Ya da baska bir dusunce; borclanacaginiz miktari ben yatirim olarak isletirim diyebilirsiniz. O da olabilir... Mesela 15 yil beklemeniz gerekiyor emeklilige, o sure boyunca isletirim diyorsaniz paranizi,o zaman da ertelemek icin hakli bir nedeniniz olabilir, size kalmis bir dusunce. Yalniz soyle bir durum var:
Diyelim 50 yasinda emekli olamaya hak kazaniyorsunuz ve 50 yasina geldiginizde primlerinizi odediniz, emeklilige hazirsiniz. Ancak YURTDISINDA CALISIYORSANIZ, TR devleti size emekli maasi vermiyor, ta ki o ulkede de calismiyor olana kadar. Benim aklima gelen, "ama TR'de insanlar emekli olsa da calismaya devam edebiliyor, niye yurtdisinda izin verilmiyor ki" idi. Bilmiyorum mantikli bir aciklamasi yok ama devlet "benden maas al, orada da calismaya devam et" dusuncesine karsi. Peki devlet benim burada calistigimi nerden bilecek diye icinizden gecirebilirsiniz? Ama TR'de ikametgah gosterseniz bile diyelim bir sekilde ogrendi, o durumda o zamana kadar odenen emekli ayliklari geriye donuk faiziyle tahsil edilecektir duyrulur.

Peki bu durumda yapilacak birsey yok mu, var. ISTEGE BAGLI SIGORTA ile prim odemeye devam etmek. Temmuz 2007'ye kadar muracat edilmesi kaydiyla EN AZ 1080 gun prim odenmis olanlar istege bagli sigorta odemesi ile, emekli olmaya hak kazandiklarinda YURTDISINDA YASASALAR bile emekli maasi almaya baslayabilirler.Temmuzdan sonra yururluge gierecek 5510 sayili yasanin 50.maddesi ile istege bagli sigortali olabilme sarti yasal ikametgaha baglaniyor. Yani yasal ikametgahi TR de olmayanlarin, istege bagli sigortali olma talepleri bu tarihten sonra kabul edilmeyecek. Bakin burasi cok onemli; en gec haziranda bir karar verip, ilersi icin temmuzda istege bagli mi, yoksa yurtdisinda calistikca geriye donup borclanilarak mi devam edilecek dusunmek lazim. Tabii mevzuatlar degisebilir, sizin calisma kosullarinizda farkliliklar olabilir, herkesin durumu kendine ozel. Bu karari vermekte bir kriter belki su olabilir. Eger emeklilige hak kazanmak icin az prim suresi odemeniz gerekiyorsa (bu da nasil olur, Amerika'dan once TR'de calismissinizdir, borclanma sureniz vardir ve geriye minimum prim suresi azalmistir) o zaman bu yonteme gecmek mantikli olabilir. Cunku diyelim Amerika'da emekli olana kadar calisacagim diyorsunuz. Emeklilik yasi 67 burada. Hadi diyelim erken emekliligi sectiniz 62'de (daha oncesi yok) azaltilmis maasla, TR'de 50 yasinda emeklilige hak kazandiginiz. Aylik 400$ emekli maasi hesaplamasindan 400$ X 12ay X 12 yil = 57600$ gibi bir ekstra kazanciniz oluyor. Tabii bugunun aylik 400$'i 67 yasina geldiginizdeki ayni rakam olmayacaktir.

Soyle bir link buldum internette. Yukarda anlattigim gun basina dolar borclanmasi 1.1.2007'den itibaren YTL asgari ucrete endekslendi diyor. Bir kararname ile bu Temmuz 2007'e kadar uzatilmis, duyrulur.

Paranin degeri ve enflasyon hesaplamalari gelecekteki rekamlar icin hesaba katilmadi. Sadece bir fikir vermesi acisindan yazdim. Hani disclaimer yapip "burada verilen bilgilerin sonuclarindan kisinin kendisi sorumludur" desem ben de gune uymus olurum :) Yazdiklarim uzun oldu biraz ve dusunulecek bir suru kistas da olabilir karar verirken. Ancak bu islerde karar verirken tek bir dogru yok, herkesin senaryosu kendine ozel. Arastirip, durumu bilip ona gore davranmali suphesiz. Eksigim, yanlisim varsa yazin, beraber duzeltelim.